ANNA AKHMATOVA
Đại diện cuối cùng của “thế kỷ bạc” trong nền thi ca Nga

Tachiana Sinhitsyina
LƯU HẢI HÀ  dịch

Bốn mươi năm trước đây ngày 5 tháng 3 năm 1966 Anna Akhmatova nhà thơ Nga vĩ đại đã qua đời. Bà gọi trái tim mình là “đã thủng lỗ” từ những năm còn trẻ tuổi. Cuộc đời đã dành cho người phụ nữ này rất nhiều đau khổ tinh thần đủ để tiêu diệt bất kỳ người nào. Nhưng số phận đã gìn giữ Anna Akhmatova gần 77 năm. Tất nhiên là gìn giữ cho những dòng chữ quý báu mà tài năng của bà đã phản xạ trên giấy.

Cái chết của Anna Akhmatova đã dừng chiếc đồng hồ của “thế kỷ bạc” trong thi ca Nga lại. Bà là người đại diện cuối cùng của thời kỳ rạng ngời này của văn học Nga thời kỳ bắt nguồn từ nửa sau của thế kỷ XIX. “Có thế kỷ vàng và thế kỷ bạc của nghệ thuật. Cả trong thế kỷ vàng cũng như thế kỷ bạc đều có những con người xứng đáng với nhau. Và cũng chưa chắc gì những người thuộc thế kỷ vàng là những người khác với những người thuộc thế kỷ bạc” – nhà thơ Nhicôlai Otsup năm 1933 đã xác định rất chính xác hai hiện tượng ấy của văn hóa Nga như thế. Anna Akhmatova thuộc về thế hệ tuyệt vời ấy của các nhà thơ Nga.

FEDOR SOLOGUB:
“Nước Nga ơi tôi vẫn ngợi ca Người!”

NGỌC BẢO - NGUYÊN HÙNG

Dẫu kiệt sức trong nỗi sầu u uất
Nước Nga ơi tôi vẫn ngợi ca Người
Nào có nơi đâu trên trái đất
Thân thiết hơn Người ôi Tổ quốc tôi!

Nhà văn Nga Fedor Sologub có tên thật là Fedor Kuzmich Teternikov (1863–1927). Sinh ngày 17 tháng 2 (1 tháng 3) năm 1863 tại Xanh Peterburg. Cha nhà văn là con ngoài giá thú của địa chủ vùng Poltava một nhà quý tộc sau khi chế độ chủ nô bị bãi bỏ trở thành thợ may ở thủ đô. Cha ông mất vào năm 1867 mẹ ông buộc phải vào làm con hầu trong một gia đình trung lưu. Gia đình này có truyền thống yêu thích nhà hát âm nhạc đọc sách và nhờ thế Sologub cũng sớm được tiếp xúc với sách vở. Căn cứ vào Bản lý lịch sơ lược (1915) do vợ ông soạn và chính ông đã xem lại thì "Trong số các cuốn sách đầu tiên được đọc qua ấn tượng sâu sắc nhất là các nhân vật Robinson Vua Lia và Don Kihote... Những cuốn sách ấy đối với Sologub gần như một loại sách kinh". Có ảnh hưởng không kém là các tác phẩm của V.G. Belinski ("Rất cảm động và lôi cuốn") ông đã đọc toàn bộ tác phẩm của nhà văn này từ tuổi vị thành niên và sau đó là N.A.Dobroliubov và D.I. Pisarev. Ông gần như thuộc lòng toàn bộ các tác phẩm của N.A. Hekrasov tuy nhiên lại không thích Puskin và Lermontov mấy. Sự nghiệp sáng tác của Sologub chịu ảnh hưởng sâu sắc của Nekrasov X.Ya. Nadson và N.M. Minski.

Nhân dịp ngày Phụ Nữ Việt Nam 20-10 xin giới thiệu:

PHÁI ĐẸP DỊCH THƠ “PHÁI YẾU”

NGUYÊN HÙNG

Trong loạt bài đã đăng ở thư mục “Gương mặt nhà thơ” chúng tôi đã có dịp giới thiệu một số gương mặt thi ca Nga và các tác phẩm thơ của họ qua bản dịch của các thành viên NNN. Đó là thơ của Anna Akhmatova Olga Bergol Raxul Gamzatov Boris Pasternak Andrei Voznesensky Robert Rozhdevensky Nikolay Rubtsov Marina Xvetaeva Veronika Tushnova…

Qua đó có thể nhận thấy rằng các nữ thi sỹ Nga giữ một vị trí rất đáng kể trong lòng độc giả yêu thơ Việt Nam nói chung và các thành viên http://www.nuocnga.net (NNN) nói riêng. Và cũng có thể dễ dàng nhận thấy rằng về khả năng chuyển tải thơ Nga ra tiếng Việt thì phái yếu của NNN cũng tỏ ra là một lực lượng hùng hậu bao gồm những dịch giả có vốn tiếng Nga thật phong phú như Quỳnh Hương Thu Hương Lưu Hải Hà Bạch Dương…

Và điều đáng nói các bản dịch của NNN thường được thực hiện trong “chớp nhoáng” nhưng chất lượng không hề tồi. “Tam ca 3H” Quỳnh Hương Hải Hà Thu Hương vốn tự nhận là “trường phái dịch thơ 5 phút” “thơ dịch mì ăn liền” nhưng trên thực tế các bản dịch thơ do họ thực hiện đều lột tả được sắc thái tình cảm đầy nữ tính của bài thơ gốc. Chúng ta thử lướt qua một số đoạn trong các bản dịch để cảm nhận sự tinh tế của họ nhé:

ANNA AKHMATOVA
VỚI TRÁI TIM KHÔNG TRÓI BUỘC

NGUYÊN HÙNG - BẠCH DƯƠNG

Anna Akhmatova (1889-1966) sinh ra và lớn lên trong gia đình một đại úy hải quân tại Bolsoi Fontan gần thành phố Odessa. Năm 1890 lúc mới lên một Anna theo gia đình chuyển nhà về Pavlosk và một năm sau lại chuyển đến Hoàng Thôn một trung tâm văn hóa nổi tiếng gần kinh đô Peterburg thời bấy giờ.

Năm hăm mốt tuổi Anna Akhmatova trở thành vợ của nhà thơ N.Gumilov. Từ đầu những năm 20 Anna đã là nhà thơ nữ nổi tiếng trên thi đàn Xô-viết. Thơ Anna được lưu truyền rộng rãi khắp nước Nga được những người dân Nga bình thường yêu thích tìm đọc và thuộc lòng nhiều bài. Nhưng cuộc đời của nữ sĩ đã trải qua hai lần biến cố. Lần đầu thì chồng bà nhà thơ N. Gumilov bị kết tội chống chính quyền Xô-viết và bị lãnh án tử hình. Lần thứ hai chính Anna bị lên án trong một nghị quyết về tạp chí Ngôi sao và Leningrad; theo đó vào năm 1946 bà bị khai trừ ra khỏi Hội nhà văn Liên Xô. Mãi 7 năm sau tức vào năm 1953 bà mới được tái gia nhập Hội Nhà văn Liên Xô. Và đến tận năm 1988 tức sau 42 năm thì danh dự của Anna Akhmatova mới được khôi phục bằng một nghị quyết khác của TƯ Đảng CSLX phủ nhận nghị quyết sai lầm của năm 1946.

 F. I. CHUTTREV:
“Anh gặp lại em và cả thời dĩ vãng…”


LƯU HẢI HÀ

Nhà ngoại giao trẻ 19 tuổi Fedor Ivanovich Chuttrev được giao công vụ ở Bavaria (Đức). Ở đó anh đã làm quen với một thiếu nữ 16 tuổi xinh đẹp cô Amaliya Lerchenfeld. Họ cũng nhau đi dạo dọc bờ sông Đa nuýp cũng ngắm phong cảnh xung quanh và dưới ảnh hưởng của những cảm xúc mà nàng Amaliya tuyệt đẹp gợi nên nhà thơ đã viết một bài thơ mà sau này N.A.Nekrasov đã gọi là một trong những bài thơ trữ tình Nga hay nhất.

Vladimir Nabokov -
MỘT GƯƠNG MẶT VĂN CHƯƠNG ĐẶC BIỆT

(Bài đã đăng tạp chí Tài Hoa Trẻ) 

Trong lịch sử văn học thế kỷ 20 Vladimir Nabokov giữ vị trí độc nhất vô nhị là tác giả viết giỏi đồng thời bằng hai thứ tiếng: Nga và Anh. Sinh ra ở nước Nga ông luôn mang theo mình những hồi ức về quê hương thể hiện chúng qua hàng chục tác phẩm thuộc nhiều thể loại khác nhau và xứng đáng trở thành một trong những gương mặt hàng đầu của nền văn học Nga. Đồng thời ông cũng được coi là nhà kinh điển của nền văn xuôi Mỹ hiện đại là người mà các nhà văn “bản xứ” như K.Wonnegut J. Bart T.Pinchon T.Sazern tôn vinh là vị tiền bối gần gũi của mình. Với mảng tác phẩm được viết bằng Anh ngữ dường như Nabokov là nhà văn được sinh ra ở bên kia bờ Đại Tây Dương chứ không phải là một người con của nước Nga.

 Andrei Voznesensky
KIẾN TRÚC SƯ CỦA THƠ NGA HIỆN ĐẠI
 (Bài đăng tạp chí Tài Hoa Trẻ số 424 ngày 21-6-2006)

 NGUYÊN HÙNG

Andrei Voznesensky là nhà thơ độc đáo và tài năng. Ông vốn là người có ý thức về thời đại là người mang tham vọng về tính đa trị của hình tượng là nhà thơ đầy chất trữ tình. Sự nghiệp sáng tạo của ông được đặc trưng bởi những sự kết hợp cô đọng và lối ẩn dụ phóng đại với vốn tân ngữ phong phú. Ông không giống bất kỳ một nhà thơ nào khác. Voznesensky là người làm việc nhiều nghiêm túc và đã xuất bản hơn mười tập thơ.

Cheslav Milos
Lương tri và bản sắc tâm hồn Ba Lan
 (Bài đăng tạp chí Tài Hoa Trẻ số 420 ngày 17-5-2006)

NGUYÊN HÙNG

Nền thơ ca Ban Lan từng được rạng danh thế giới nhờ hai giải thưởng Nobel về văn học vào những năm cuối thế kỷ XX: 1980 là nhà thơ nhà văn kiêm dịch giả Cheslav Milos và mười sáu năm sau 1996 là nhà thơ Vislav Shymborsky (1996). Đây là hai nhà thơ hàng đầu của Ba Lan và của nền thơ ca thế giới. Trong phạm vi bài viết này chúng tôi xin giới thiệu vài nét về chủ nhân giải thưởng Nobel văn học năm 1980 nhà thơ Ba Lan Cheslav Milos.

NHIKOLAY RUBTSOV
Một chiếc “lá rụng” giữa “quê hương bình yên”

NGUYÊN HÙNG

Nikolay Rubtsov sinh ngày 03.01.1936 tại làng Emetsk tỉnh Arkhangelsk và bị mồi côi từ bé. Chính mảnh đất này đã trao cho nhà thơ đề tài chủ đạo suốt trong sự nghiệp sáng tác sau này của ông: cuộc sống nước Nga "старинную русскую самобытность" Rubtsov nhập ngũ và phục vụ tại hạm đội Biển Bắc sau đó làm công nhân ở Leningrad rồi trở thành sinh viên Đại học Văn học mang tên Goocki ở Moskva.

NGHE NHẠC NGA CÙNG BẢN DỊCH THƠ LỜI VIỆT

NGUYÊN HÙNG

Từ nhiều năm nay những giai điệu Nga đã trở nên quen thuộc với những người Việt Nam yêu nhạc. Các ca khúc và làn điệu dân ca của xứ bạch dương vốn rất êm dịu thiết tha về nhạc lại càng trở nên quyến rũ và làm đắm say lòng người bởi vốn ca từ đầy chất thơ.

Từng góp phần tạo thêm sức sống cho những bản tình ca vượt qua thời gian và không gian như "Cánh đồng Nga" "Chiều Matxcơva" "Đôi bờ" "Cây thùy dương" "Lòng mẹ" "Cuộc sống ơi ta mến yêu người" "Triệu bông hồng"… và những làn điệu dân ca bất hủ như Kalinka Kachiusa Sông Volga…chính là các bản dịch lời Việt mà các “nghệ sỹ Nga học” tiếng tăm như Trung Kiên Qúy Dương…đã thực hiện.